Sąd Apelacyjny w Katowicach prawidłowo zauważył, że w sprawie o występek z art. 286 § 1 k.k. zastosowanie art. 37a k.k. ma charakter fakultatywny (pozostawiony do swobodnego uznania sądu), a w związku z tym jego niezastosowanie nie jest obrazą prawa materialnego w rozumieniu art. 438 pkt 1 k.p.k.
Oskarżona została skazana za przestępstwo oszustwa z art. 286 § 1 k.k. i za to wymierzono jej karę 2 lat pozbawienia wolności. W apelacji obrońca oskarżonej zarzucił sądowi pierwszej instancji m.in. naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez wymierzenie klientce zbyt surowej kary i nie zastosowanie art. 37a k.k. Wskazany przepis głosi:
Art. 37a. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.
Przepis art. 37a k.k. nie ma charakteru normy stanowczej (zawierającej nakaz lub zakaz określonego postąpienia), zatem jego obraza – w rozumieniu art. 438 pkt 1 k.p.k. – nie wchodzi w grę. Zgodnie bowiem z ugruntowanym od lat orzecznictwem nie stanowi obrazy prawa materialnego generalnie samo nieskorzystanie przez sąd z przysługujących mu możliwości określonego rozstrzygnięcia, a więc gdy nie skorzystał on jedynie z fakultatywnie przewidzianych rozstrzygnięć (tak np. wyrok SN z dnia 26 kwietnia 1977 r., I KR 65/77, OSNPG 1977, Nr 10, poz. 90, postanowienia SN: z dnia 25 lipca 2005 r., V KK 61/05, OSNKW, poz. 1412, s. 700-701, z dnia 21 grudnia 2006 r., V KK 368/06, LEX nr 324685, z dnia 7 października 2010 r., II KK 246/10, LEX nr 844430, czy z dnia 22 grudnia 2010 r., II KK 297/10, LEX nr 844434).
Należy jednak pamiętać, że art. 37a k.k. znajduje zastosowanie również do przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 lub jeszcze łagodniejszą karą pozbawienia wolności. Przykładowo, art. 37a k.k. modyfikuje sankcję za wypadek drogowy (art. 177 § 1 k.k.), udział w niebezpiecznej bójce (art. 158 § 1 k.k.) czy kradzież (art. 278 § 1 k.k.). W przypadku czynów zagrożonych karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, sędziowski wymiar kary determinowany jest stanowczą normą z art. 58 § 1 k.k.:
Art. 58. § 1. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.
W sprawie analizowanej przez Sąd Apelacyjny w Katowicach, z uwagi na wysoką górną granicę ustawowego zagrożenia karą za oszustwo (8 lat), dyrektywa pierwszeństwa kary wolnościowej z art. 58 § 1 k.k. nie mogła znaleźć zastosowania.
Jeżeli jednak przestępstwo zagrożone będzie karą nieprzekraczającą 5 lat więzienia – a w takich wypadkach, na mocy art. 37a k.k. ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary w ramach tzw. zwyczajnego wymiaru kary – sąd będzie mógł orzec karę izolacyjną tylko wtedy, gdy grzywna albo ograniczenie wolności nie spełnią celów kary. Sąd orzekający będzie więc musiał dokładnie uzasadnić, z jakiego powodu nie skorzystał z reakcji karnej o charakterze wolnościowym i nie wymierzył sprawcy grzywny albo kary ograniczenia wolności; będzie musiał o tym wyraźnie napisać w uzasadnieniu rozstrzygnięcia.
W konsekwencji pominięcie przy wymierzaniu kary art. 37a k.k. może stanowić obrazę prawa materialnego w rozumieniu art. 438 pkt 1 k.p.k., tj. obrazę art. 58 § 1 k.k. w zw. z art. 37a k.k.
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14.04.2016 r., sygn. II AKa 42/16.
- Sesyjne ABC: wymiar kary po nowemu, wpis z 29 maja 2015 r.
- Pytania z konferencji, wpis z 3 czerwca 2016 r.
6 komentarzy
Takie oczywistości Pan tutaj wypisuje 😉
Zwiększam dostępność "art. 37a" w wyszukiwarkach 🙂
Do wymienionych wyżej dwóch artykułów warto wspomnieć o artykule 59, chociaż nie jest związany z tym tematem. Oprócz wymierzenia kar można jeszcze odstąpić od kary jeśli czyn nie przekracza 3 lat :). Natomiast artykuł Art. 58. § 1 w mojej ocenie trochę zmniejsza swobodę sędziów w wymierzaniu kar, ponieważ wymusza wybieranie kary pozbawienia wolności jako ostateczność. Rozumiem jeszcze ten przepis w przypadku przestępstw zagrożonych do 2 lub 3 lat więzienia. Tylko problem jest taki, że dużo poważnych przestępstw ma zakres od 3 miesięcy do 5 lat, i wymierzanie kary grzywny/ograniczenia wolności może upewnić przestępce w tym, iż bezkarnie może dalej wykonywać swój proceder bez poważnych konsekwencji. Nie chciałbym, aby głupek z cofniętym prawem jazdy dostał karę grzywny/ograniczenie wolności za jeżdżenie samochodem pomimo cofniętego prawa jazdy (przestępstwo z art. 178a. § 4)
Zapomniałem jeszcze jednej rzeczy we wcześniejszym komentarzu zamieścić. Jeśli w dyskusji uwzględni się Art 60, to nawet w przypadku kary zagrożonej od 2 do 12 lat wciąż można wymierzyć grzywnę/ograniczenie wolności.
Proszę tylko wziąć pod uwagę, że art. 59 k.k. nie określa preferencji reakcji łagodniejszego rodzaju, tak jak art. 58 § 1 k.k. Czyli zastosowanie art. 59 k.k. jest pozostawione do uznania sądu, podczas gdy w ramach art. 58 § 1 k.k. określona jest obligatoryjna kolejność reakcji karnej – najpierw grzywna albo ograniczenie wolności, dopiero w ostateczności pozbawienie wolności z dokładnym uzasadnieniem, czemu nie zastosowano kary wolnościowej.
Nadzwyczajny wymiar kary nie jest objęty zakresem zastosowania art. 58 § 1 k.k. Muszą zaistnieć specjalne okoliczności, aby sąd sięgnął po nadzwyczajny wymiar kary – i wówczas trzeba to dokładnie uzasadnić, czemu wymierzamy karę nadzwyczajnie złagodzoną. Czyli reguła jest w tym wypadku dokładnie odwrotna niż w art. 58 § 1 k.k. – najpierw zwyczajny wymiar kary, a w wyjątkowym wypadku nadzwyczajny wymiar kary.