Start Studia Sesyjne ABC: kwietniowa nowelizacja

Sesyjne ABC: kwietniowa nowelizacja

przez Dogmaty Karnisty

Zapraszam do zapoznania się z krótkim przewodnikiem po najnowszych zmianach w prawie karnym, w związku z nowelizacją Kodeksu karnego, która weszła w życie 15 kwietnia 2016 r. Zmiany nie są rewolucyjne, mają raczej charakter punktowy i dotyczą kilkunastu wybranych przepisów części ogólnej i części szczególnej Kodeksu karnego (tę drugą dziś pomijam). W niektórych przypadkach zmieniło się tylko jedno słowo czy dodane zostało do przepisu jedno zdanie, należy jednak zwracać szczególną uwagę na tego rodzaju zmiany, ponieważ nawet drobna poprawka może prowadzić do zmiany normatywnej mającej istotne przełożenie na sytuację prawną konkretnego sprawcy.

Do kanonicznej wiedzy z zakresu prawa karnego materialnego należą zmiany w zakresie kary ograniczenia wolności (art. 34 § 1a k.k.) oraz usunięcie dwóch instytucji wprowadzonych do Kodeksu karnego z dniem 1 lipca 2015 r. (art. 59a i 60a k.k.). Warto o nich pamiętać ucząc się do egzaminu! Pozostałe, w większości drobne modyfikacje przepisów, mają charakter specjalistyczny i mniej istotny z punktu widzenia ogólnej wiedzy o prawie karnym.

Przygotowując się do egzaminu z prawa karnego, z uwagi na szczegółowość niektórych zmian (jedno słowo, jedno zdanie) warto korzystać z Kodeksów uwzględniających wszystkie najnowsze nowelizacje.

Poniżej małe kompendium wiedzy o przepisach, które weszły w życie 15 kwietnia 2016 r. Zmiany zaznaczono kolorem zielonym. Mam nadzieję, że wpis okaże się przydatny.

 

Art. 34 § 1a: uchylony pkt 2

Przepis ten określał, że jedną z możliwych postaci kary ograniczenia wolności jest pozostawanie w miejscu stałego pobytu lub innym wyznaczonym miejscu z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego. Począwszy od 15 kwietnia 2016 r. dozór elektroniczny nie jest już formą kary ograniczenia wolności, ale (tak jak przed 1 lipca 2015 r.) sposobem wykonywania kary krótkoterminowego pozbawienia wolności. Zasady jego stosowania określa Kodeks karny wykonawczy.

 

Art. 34 § 1a: uchylony pkt 3

Samodzielną formą kary ograniczenia wolności mogły być obowiązki przewidziane dla warunkowego zawieszenia wykonania kary, np. terapia uzależnień, obowiązek powstrzymywania się od nadużywania alkoholu itp. W aktualnym stanie prawnym obowiązki te nie mogą zostać orzeczone samoistnie jako forma kary ograniczenia wolności, lecz co najwyżej można je orzekać obok kary ograniczenia wolności, która sprowadza się w obecnym stanie prawnym, tak jak przed 1 lipca 2015 r., do obowiązku pracy lub potrącenia wynagrodzenia za pracę (art. 34 § 1a pkt 1 i 4 k.k.).

Zobacz też zmiany w art. 34 § 3 k.k. poniżej.

 

Art. 34 § 3

Począwszy od 15 kwietnia 2016 r. przepis ten głosi:

Art. 34. § 3. Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 lub obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 2–7a.

Są to więc fakultatywne, dodatkowe elementy towarzyszące karze ograniczenia wolności zdefiniowanej w art. 34 § 1a k.k. Co innego wymierzanie kary ograniczenia wolności, polegającej na formach dolegliwości wskazanych w art. 34 § 1a k.k., a co innego orzekanie świadczenia pieniężnego lub obowiązków probacyjnych przy okazji wymierzania tej kary.

 

Art. 37a (zmiana porządkowa)

Nowelizacja przepisów o karze ograniczenia wolności (zobacz art. 34 § 1a k.k. powyżej) wymusiła dostosowanie do aktualnego stanu prawnego treści art. 37a k.k. Zmianie uległa końcówka tego przepisu, który obecnie głosi:

Art. 37a. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.

Zmiana polegała na tym, że należało usunąć odesłanie do art. 34 § 1a punkt 2 k.k., który został uchylony. Warto zauważyć, że w obecnym stanie prawnym dopowiedzenie: „o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4” nie spełnia żadnej funkcji, przynajmniej na gruncie najprostszej interpretacji tego przepisu (nie ma bowiem innej kary ograniczenia wolności, jak tylko ta, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4 k.k.). Należałoby więc uznać, że art. 37a k.k. głosi po prostu:

Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności.

Analogiczna zmiana o charakterze porządkującym została wprowadzona do art. 323 § 1 k.k., który otrzymał brzmienie:

Art. 323. § 1.Do żołnierzy nie stosuje się przepisów art. 34 § 1a pkt 1.

 

Art. 35: uchylony § 3 i zmiana w § 4

Uchylony został przepis mówiący o określaniu przez sąd czasu wykonywania obowiązku pracy oraz okresach, na jaki mógł zostać nałożony obowiązek pracy w ramach kary ograniczenia wolności (art. 35 § 3 k.k.).

Paragraf 4 uległ zmianie w zakresie szerokości odesłania do art. 72 § 1 k.k.:

Art. 35. § 4. Do orzekania świadczenia pieniężnego wymienionego w art. 39 pkt 7 oraz obowiązków, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 27a, przepis art. 74 stosuje się odpowiednio.

 

Art. 37b (częściowe wyłączenie warunkowego zawieszenia)

Począwszy od 15 kwietnia 2016 r. art. 37b k.k. brzmi następująco (dodano jedno nowe zdanie):

Art. 37b. W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. Przepisów art. 6975 nie stosuje się. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W poprzednim stanie prawnym (od 1 lipca 2015 r. do 14 kwietnia 2016 r.) w żadnym wypadku nie było możliwe warunkowe zawieszenie wykonania sekwencyjnej kary pozbawienia wolności, co dało się wyinterpretować ze stwierdzenia: „w pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności” (czyli karę pozbawienia wolności obligatoryjnie wykonuje się i to w pierwszej kolejności). Zamieszczony w poprzednio obowiązującym art. 37b zdanie drugie k.k. przepis doprecyzowywał normę kompetencyjną zawartą w art. 37b zdanie pierwsze k.k., wprowadzając zakaz warunkowego zawieszania wykonania kary pozbawienia wolności wówczas, gdy orzeka się ją na podstawie art. 37b k.k.

W aktualnym stanie prawnym wyłączenie możliwości warunkowego zawieszenia wykonania sekwencyjnej kary pozbawienia wolności dotyczy wyłącznie art. 69–75 k.k., jak stanowi o tym jednoznacznie i enumeratywnie art. 37b k.k. w nowym zdaniu drugim. Oznacza to, przynajmniej moim zdaniem, że sekwencyjna kara pozbawienia wolności orzekana na podstawie art. 37b k.k. może zostać warunkowo zawieszona na okres próby przy zastosowaniu innych od art. 69–75 k.k. przepisów (podkreślmy, że spośród wskazanych tu przepisów centralny jest art. 69 k.k.), tj. w obecnym stanie prawnym może ona zostać warunkowo zawieszona na mocy art. 60 § 5 k.k., którego zastosowanie nie zostało wyłączone przez klauzulę z art. 37b nowe zdanie drugie k.k.

(Uwaga! Ta interpretacja może być kontrowersyjna, ale jestem zdania, że jest prawidłowa; uzasadnię ją kiedyś szerzej w artykule naukowym).

 

Art. 41 § 1a (i → lub)

Nowelizacja naprawiła błąd w art. 41 § 1a k.k. przez zmianę spójnika koniunkcji „i” na spójnik alternatywy zwykłej „lub”. Proszę spróbować samodzielnie zracjonalizować to rozwiązanie:

Art. 41. § 1a. Sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego.

 

Art. 59a – uchylony

Żywot art. 59a k.k. okazał się krótki, trwał niecałe 10 miesięcy. Nowelizacja usunęła z systemu prawnego instytucję umorzenia postępowania na wniosek pokrzywdzonego po jego pojednaniu się ze sprawcą czynu zabronionego.

 

Art. 60a – uchylony

Ustawa nowelizująca zrezygnowała z przepisów dotyczących łagodzenia kary w wypadku stosowania tzw. trybów konsensualnych i dobrowolnego poddania się odpowiedzialności przez sprawcę czynu zabronionego.

 

Art. 67 § 3

Przepis jest wielką wyliczanką dopuszczalnych form reakcji przy stosowaniu warunkowego umorzenia postępowania karnego. Proszę zwrócić uwagę na końcowe fragmenty przepisu, które uległy zmianom:

Art. 67. § 3. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę; sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 1–3, 5–6b, 7a lub 7b, a ponadto orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 lub zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3, do lat 2. Przepisy art. 72 § 1a i 1b stosuje się odpowiednio.

 

Art. 75a § 2

W art. 75a k.k. przewidziana jest specyficzna instytucja zamiany kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę ograniczenia wolności. Paragraf 2 zawęża możliwość zastosowania tej instytucji o następujące wypadki (nowość w punkcie 1):

Art. 75a. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się:
1) w wypadkach, o których mowa w art. 75 § 1, 1a i 2a;
2) do skazanego, który nie wykonał obowiązku określonego w art. 72 § 1 pkt 7b lub w § 2.

 

Art. 75a § 7 (zmiana porządkowa)

Porządkowanie przepisu polegało na wykreśleniu z jego treści odesłania do art. 60a k.k., który został uchylony. W konsekwencji art. 75a § 7 k.k. brzmi:

Art. 75a. § 7. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania została orzeczona na podstawie art. 60 § 5.

Swoją drogą regulację tę należałoby przesunąć, w ramach dalej idących porządków, do art. 75a § 1 pkt 3 k.k., jest to bowiem naturalne miejsce dla tego typu przepisu.

 

Art. 76

Kilka zmian dotknęło art. 76 k.k., w którym określone są zasady zatarcia skazania:

Art. 76. § 1. Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.
§ 1a. W wypadku, o którym mowa w art. 75a, zatarcie skazania następuje z upływem okresów przewidzianych w art. 107 § 4 i 4a.
§ 1b. W wypadkach, o których mowa w § 1 i 1a, przepis art. 108 stosuje się.
§ 2. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.

 

Art. 85 § 3 (zmiana redakcyjna) i dodanie § 3a

Uwierzmy na słowo twórcom nowelizacji, że zmiana treści paragrafu 3 w art. 85 k.k. ma charakter redakcyjny i czyni go bardziej zrozumiałym:

Art. 85. § 3. Jeżeli po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania kary lub kary łącznej sprawca popełnił przestępstwo, za które orzeczono karę tego samego rodzaju lub inną podlegającą łączeniu, orzeczona kara nie podlega łączeniu z karą odbywaną w czasie popełnienia czynu.

W art. 85 k.k. pojawił się również nowy § 3a, określający zakaz łączenia poszczególnych kar w jedną karę łączną w specyficznych i skomplikowanych układach procesowych, o których ktoś z pewnością wkrótce napisze jakiś mądry artykuł:

Art. 85. § 3a. Jeżeli kara wykonywana lub orzeczona, o której mowa w § 3, stanie się następnie podstawą orzeczenia kary lub kar łącznych, zakaz łączenia kar odnosi się również do tej kary lub kar łącznych

 

Art. 86 § 3

Treść art. 86 § 3 k.k. została rozszerzona o wyliczenie obowiązków możliwych do nałożenia na sprawcę w ramach kary łącznej ograniczenia wolności (konsekwencje przetasowań w obrębie art. 34 k.k.):

Art. 86. § 3. Wymierzając karę łączną ograniczenia wolności, sąd określa na nowo obowiązki lub wymiar potrącenia, o których mowa w art. 34 § 1a, a także może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 27a, jak również orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7.

 

Art. 112 pkt 2 i 4

Zmiany w dwóch punktach tworzących art. 112 k.k. polegają na rozszerzeniu katalogu przestępstw, co do których stosowana będzie polska ustawa karna w razie ich popełnienia za granicą niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego:

Art. 112. pkt 2) przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym oraz przestępstwa wyłudzenia poświadczenia nieprawdy od polskiego funkcjonariusza publicznego lub innej osoby uprawnionej na podstawie prawa polskiego do wystawienia dokumentu,
pkt 4) przestępstwa fałszywych zeznań, złożenia fałszywego oświadczenia, opinii lub tłumaczenia, posłużenia się dokumentem stwierdzającym tożsamość innej osoby, poświadczającym nieprawdę lub fałszywym – wobec urzędu polskiego.

 

Źródła

Podobne tematy

2 komentarze

Aleksandra Wz 8 czerwca 2016 - 19:49

Świetne opracowanie. Aktualnie przygotowuję się do konkursu na stanowisko asystenta prokuratora, bardzo przydatne, dziękuję. Czy ma Pan może podobne w zakresie procedury?

Reply
Mikołaj Małecki 8 czerwca 2016 - 20:05

Dziękuję. Niestety nie mam z procedury, z dwóch powodów:
1) nie znam się na tym 🙂
2) za dużo ich było jak na jeden wpis na blogu.

Reply

Co o tym sądzisz?