Start NaukaKonferencje Pytania z XIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego

Pytania z XIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego

przez Dogmaty Karnisty

W ubiegły poniedziałek (30 maja 2016 r.) brałem udział w konferencji poświęconej problematyce wymiaru kary i innych środków reakcji karnej w ramach XIII Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego, zorganizowanego przez Katedrę Prawa Karnego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Referaty na konferencji wygłaszali Profesorowie Jacek Giezek, Jarosław Majewski, Piotr Kardas, Jerzy Pisuliński,  Mirosława Melezini i Andrzej Sakowicz (wg kolejności wystąpień). Program konferencji i nagrania wideo wszystkich referatów są dostępne w serwisie internetowym Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych.

Zgodnie z tradycją Bielańskich Kolokwiów Karnistycznych uczestnicy konferencji mogli wziąć udział w dyskusji. Postanowiłem zgłosić się do udziału w debacie i sformułować kilka pytań

Po pierwsze zapytałem, czy art. 37a Kodeksu karnego może być stosowany do typów czynów zabronionych zagrożonych karami obligatoryjnie kumulatywnymi, np. do czynu zabronionego z art. 55 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 5 i obligatoryjnie kumulatywną grzywną.

Art. 55. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, dokonuje przywozu, wywozu, przewozu, wewnątrzwspólnotowego nabycia lub wewnątrzwspólnotowej dostawy środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 5.

Jeśli tak, na czym polega stosowanie art. 37a k.k. do tego typu sankcji? Czy zastępujemy alternatywami wskazanymi w art. 37a k.k. wyłącznie pozbawienie wolności, czy zastępujemy karami wskazanymi w art. 37a k.k. całą sankcję opisaną w przepisie typizującym?

Art. 37a. Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4.

W pierwszym ze wskazanych wypadków dopuszczalne byłoby np. orzeczenie jednocześnie grzywny i kary ograniczenia wolności, ewentualnie dwóch grzywien; czy zasadne jest konstruowanie takich sankcji? (Zobacz również pytanie postawione przez Czytelnika bloga pod wpisem z 6 listopada 2015).

Po drugie, na kanwie referatu Pana Profesora Giezka, którego zdaniem nie jest wykluczone potraktowanie art. 37b k.k. jako modyfikatora ustawowego zagrożenia karą zadałem pytanie, czy można do sankcji ukształtowanej przy zastosowaniu art. 37b k.k. stosować art. 37a k.k., to znaczy czy elementy sekwencji kar z art. 37b k.k. można zastępować alternatywami z art. 37a k.k.? Przykładowo, czy można orzec sekwencję dwóch kar ograniczenia wolności?

Art. 37b. W sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności, niezależnie od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w ustawie za dany czyn, sąd może orzec jednocześnie karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 3 miesięcy, a jeżeli górna granica ustawowego zagrożenia wynosi przynajmniej 10 lat – 6 miesięcy, oraz karę ograniczenia wolności do lat 2. Przepisów art. 69–75 nie stosuje się. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas karę pozbawienia wolności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Po trzecie postawiłem pytanie, na czym polega nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadku sankcji obligatoryjnie kumulatywnych, które są zbrodniami? Z takim wypadkiem mamy do czynienia np. w art. 55 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 i obligatoryjnie kumulatywną grzywną.

Art. 55. 3. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej albo czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Zauważmy, że w rozumieniu art. 60 § 7 k.k. czyn ten jest zagrożony więcej niż jedną z kar (pozbawieniem wolności i grzywną). Czy wobec tego nadzwyczajne złagodzenie tego typu sankcji polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego?

Art. 60. § 7. Jeżeli czyn zagrożony jest więcej niż jedną z kar wymienionych w art. 32 pkt 1-3, nadzwyczajne złagodzenie kary polega na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego […].

Jeśliby twierdzić, że sankcja obligatoryjnie kumulatywna przewidziana dla zbrodni łagodzona jest jednak przy zastosowaniu ogólnego przepisu dedykowanego dla zbrodni, a mianowicie art. 60 § 6 pkt 2 k.k. (pozwalającego zredukować karę pozbawienia wolności do jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia), to okazałoby się, że przepis typizujący niczego nie przesądza w kwestii ustawowego zagrożenia karą i katalogu sankcji grożących za popełnienie danego czynu.

Grzywna wskazana w przepisie typizującym obok kary pozbawienia wolności nie tworzy ustawowego zagrożenia karą. Wiemy to po uwzględnieniu istoty tego typu sankcji, opisanej w art. 33 § 2 k.k. A jeśli tak, to również inne przepisy części ogólnej Kodeksu karnego mogą modyfikować elementy ustawowego zagrożenia karą, wysłowione w sposób cząstkowy w przepisach typizujących, co z kolei uprawdopodabnia tezę, że art. 37a k.k. może być przepisem modyfikującym elementy ustawowego zagrożenia karnego.

Po czwarte zapytałem, czy w stanie prawnym po 15 kwietnia 2016 r. możliwe jest warunkowe zawieszenie wykonania sekwencyjnej kary pozbawienia wolności orzeczonej na podstawie art. 37b k.k. przy zastosowaniu art. 60 § 5 k.k. Ten ostatni przepis nie znalazł się w klauzuli z art. 37b zdanie 2 k.k. w aktualnym brzmieniu. (Zobacz na ten temat także wpis z 27 maja 2016).

Wreszcie po piąte postawiłem pytanie o dozór elektroniczny, który w aktualnym stanie prawnym po 15 kwietnia 2016 r. jest formą wykonywania kary pozbawienia wolności. Czy sąd skazujący sprawcę za przestępstwo i orzekający krótkoterminowe pozbawienie wolności bez zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary ma jakąkolwiek normatywną podstawę, by wykluczyć możliwość skierowania takiego sprawcy do odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego? Jeśli nie, to czy jest to rozwiązanie prawidłowe, że sąd penitencjarny staje się swoistą trzecią instancją od wymiaru kary? (Zobacz w tej kwestii wpis z 19 stycznia 2016 i moją opinię dla Dziennika Gazety Prawnej).

Po wypowiedziach uczestników konferencji ponownie głos zabrali prelegenci.

Gdy idzie o pytania stawiane przez pana doktora Małeckiego, ja wiedziałem, że będą to skomplikowane pytania. Gdy doktor zaczął je zadawać, a w zasadzie gdy się zbliżał do mównicy, to już się domyślałem, że padną trudne pytania

– stwierdził Profesor Jacek Giezek, który jako pierwszy ustosunkował się do kwestii podniesionych w debacie 🙂 Po szczegóły i odpowiedzi zapraszam do nagrania wideo zamieszczonego na stronie Czasopisma Prawa Karnego i Nauk Penalnych, a także do tradycyjnej już publikacji pokonferencyjnej, w której ukażą się za jakiś czas teksty referatów oraz zapis całej dyskusji.

Podobne tematy

4 komentarze

Jacek Duda 6 czerwca 2016 - 10:38

Prawdę mówiąc w ogóle nie rozumiem kontrowersji związanej z nadzwyczajnym złagodzeniem kary za zbrodnię zagrożoną kumulatywnie grzywną. Art. 60 par. 7 nie da się wykładać inaczej, niż w ten sposób, że dotyczy on wyłącznie występków, zagrożonych karami alternatywnymi. Świadczy o tym jego umiejscowienie dokładnie poniżej kolejnych punktów paragrafu 6, które opisują schemat nadzwyczajnego łągodzenia kary w stosunku do przestępstw od tych zagrożonych karami najsurowszymi do tych karanych najłagodniej. Tylko ze względów redakcyjnych nie jest to kolejny punkt paragrafu 6. Również względy funkcjonalne przekonują do takiej interpretacji – nie ma żadnych powodów, aby przestępstwa zagrożone surowszą karą niż pozostałe zbrodnie (dodatkowa grzywna) w ramach nadzwyczajnego złagodzenia były traktowane łagodniej. Do tych zbrodni zastosowanie ma art. 60 par. 6 pkt 2, który w całości reguluje wymiar kary nadzwyczajnie złagodzonej – nie można wówczas już wymierzyć grzywny. To nie jest nowy problem, przekonywająco pisał o tym kilka lat temu J. Raglewski.
Dużo ciekawsza jest kwestia zastosowania art. 37a do występków zagrożonych kumulatywnie pozbawieniem wolności i grzywną. Prawdę mówiąc byłbym skłonny bronić stanowiska M. Małeckiego, który w komentarzu do art. 37a bardzo kategorycznie stwierdza, że przepis ten dotyczy wyłącznie przestępstw, które w przepisie typizującym mają przewidzianą jedynie karę pozbawienia wolności, w związku z czym wydaje się, że zastosowanie go do przestępstw z kumulatywną, obligatoryjną grzywną jest wykluczone. Nie jestem tylko pewien czy Autor nadal jest do tej tezy przywiązany 😉

Reply
Mikołaj Małecki 6 czerwca 2016 - 11:14

Co do kwestii 1 – oznacza to, że przepis typizujący niczego nie rozstrzyga w kwestii elementów składających się na ustawowe zagrożenie karą, a chyba taki pogląd lansowany był konsekwentnie w starszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (że ustawowym zagrożeniem jest to, co jest w przepisie typizującym). I ja się z tym zgadzam, rzecz jasna. Przepis typizujący niczego nie rozstrzyga – nie wszystkie dolegliwości w nim wskazane są elementem ustawowego zagrożenia karą (nie jest nim np. grzywna kumulatywna) i nie tylko te kary, które są w nim wskazane, składają się na ustawowe zagrożenie karą (mogą je określać przepisy przednawiasowe, np. art. 37a k.k.)

Co do kwestii 2 – coś Ci się Jacku pomyliło. Ja nigdy tak nie twierdziłem 🙂 Wręcz przeciwnie, twierdziłem wyraźnie, że art. 37a k.k. powinien być odczytywany następująco: „Jeżeli ustawa stanowi, że sprawca podlega karze pozbawienia wolności nieprzekraczającej 8 lat, czyn ten jest zarazem zagrożony alternatywnie grzywną albo karą ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1, 2 lub 4” (w brzmieniu z 1 lipca 2015 r.) – cytat z "Nowelizacji prawa karnego 2015. Komentarza" pod red. W. Wróbla, Kraków 2015. Gdzie tu jest mowa, że chodzi o typ, w którym jest "wyłącznie" kara pozbawienia wolności?

Reply
Jacek Duda 6 czerwca 2016 - 18:01

Masz rację, po przejrzeniu jeszcze raz komentarza składam samokrytykę – chodziło mi o cytat z uzasadnienia projektu, gdzie mowa jest o tym, że zadaniem art. 37a jest przekształcenie pojawiających się w regulacjach pozakodeksowych sankcji jednorodnych w sankcje alternatywne.

Reply
Miśka 13 czerwca 2016 - 11:01

Odpaliłem google i myślałem, że mnie rozniesie od niektórych blogów, a tu proszę takie cacko. Konkretnie, przejrzyście i z dbałością o estetykę, to lubię!

Reply

Co o tym sądzisz?