Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego kilka dni temu opublikowała ostateczną wersję projektu nowelizacji Kodeksu karnego (części ogólnej i szczególnej). Poprzednia wersja robocza ukazała się 4 kwietnia 2013 r. i obejmowała tylko część ogólną k.k.
Rzućmy dzisiaj okiem na trzy przepisy z części ogólnej, o których już wcześniej pisałem na blogu, w wersji proponowanej przez Komisję w kwietniu i w listopadzie. Zmiany w stosunku do wersji z kwietnia zaznaczyłem na czerwono i na niebiesko.
W art. 1 k.k. Komisja proponuje dodać § 1a, mówiący o przewidywalności popełnienia określonego czynu. Regulacja tego rodzaju jest potrzebna w praktyce. Jeśli nie da się przewidzieć, że zachowanie wyczerpie znamiona opisane w ustawie karnej, to nie jest ono w ogóle czynem zabronionym. Komisja w projekcie z listopada zrezygnowała z określenia: „czyn zabroniony pod groźbą kary nie może być przypisany” na rzecz kategorycznego stwierdzenia: „nie ma czynu zabronionego”. Uważam, że jest to trafne posunięcie, co sygnalizowałem już 20 listopada 2012 r.
Drugim ważnym przepisem, który ma ulec zmianie, jest art. 2 k.k. Miałby on zawierać podstawowe kryteria obiektywnego przypisania skutku. Największe kontrowersje wywołuje § 3 projektu, mówiący o tak zwanych negatywnych kryteriach przypisania skutku. Komisja, jak widać, uznała, że katalog tych przesłanek nie powinien być zamknięty. Świadczy o tym zwrot „w szczególności”, dodany w projekcie z listopada. Wyłączyć przypisanie skutku może więc zachowanie innej osoby, które istotnie wpłynęło na zmianę okoliczności nastąpienia skutku, w porównaniu do sposobu, w jaki skutek mógłby nastąpić, gdyby osoba ta nie ingerowała w zdarzenie. Wejść w grę mogą jednak również inne przesłanki, byleby, jak sądzę, charakteryzowały się podobnym ciężarem gatunkowym co kryterium wskazane wprost w treści art. 2 § 3 k.k. (istotny wpływ na nastąpienie skutku).
Trzecią zmianą w projekcie listopadowym, względem projektu z kwietnia, jest dodanie w art. 9 § 2 k.k. zdania mówiącego o obiektywnej przewidywalności wyczerpania znamion przedmiotowych czynu zabronionego. Jeśli chodzi o stronę podmiotową, o której mówi art. 9 k.k., w kwietniowym projekcie Komisja Kodyfikacyjna zgoła słusznie uznała, że istotą czynu zabronionego popełnionego nieumyślnie jest brak zamiaru. Wszystkie inne cechy tego czynu są bowiem znamionami przedmiotowymi. O tym, że wyczerpanie znamion strony przedmiotowej musi być obiektywnie przewidywalne, mówi wprost projektowany art. 1 § 1a k.k. Art. 9 § 2 k.k. jest więc w tym zakresie ustawowym superfluum i niczego nie wnosi.
Powiem więcej: jeśli wyczerpanie znamion nie jest obiektywnie możliwe do przewidzenia, to czyn nie tylko nie jest popełniony nieumyślnie (co sugeruje art. 9 § 2 k.k.), ale w ogóle czynu zabronionego nie ma (jak prawidłowo stanowi art. 1 § 1a k.k.). Pozostawienie obiektywnej przewidywalności w art. 9 § 2 k.k. rodzi ryzyko pomieszania strony podmiotowej czynu ze znamionami czysto przedmiotowymi, co niestety przytrafia się niektórym interpretatorom w obecnym stanie prawnym .
