W kolejnej Zagadce Karnisty mierzymy się z pytaniem, o czym nie mówi dosłownie Kodeks karny. Zagadka dotyczy problematyki tożsamości, jedności i wielości czynu.

No właśnie, o czym nie ma dosłownej wzmianki w Kodeksie karnym? Jednym czynie? Jednym zachowaniu? Dwóch wykroczeniach? Dwóch przestępstwach?

Pytanie może być podchwytliwe. Kto zna odpowiedź bez korzystania z kodeksowej “wyszukiwarki” – zasługuje na potężne gratulacje!

Jeśli chcesz jeszcze samodzielnie zastanowić się nad odpowiedzią, nie czytaj na razie poniższej analizy.

A teraz pora na poprawną odpowiedź. Przede wszystkim Zagadka dotyczyła dosłownej wzmianki o którymś z wymienionych pojęć. Zatem należało wskazać, czy w Kodeksie karny znajdziemy określenie: “jeden czyn”, “jedno zachowanie”, “dwa wykroczenia” lub “dwa przestępstwa”.

Jeden czyn

Przy ustalaniu, za jakie przestępstwo odpowiada się karnie, istotną kwestią jest tożsamość czynu. Zgodnie z zasadą określoną w art. 11 § 1 k.k., “ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo”. Kwestia tożsamości czynu wiąże się pośrednio z tym, za ile przestępstw ktoś odpowiada karnie (w sensie ich policzalności), choć jedność lub wielość czynów nie jest wyraźnie wyeksponowana w aktualnym Kodeksie karnym.

Z jednym wyjątkiem. W części szczególnej znajduje się specyficzny przepis, który stanowi, że sprawca zabójstwa, który “jednym czynem” zabija więcej niż jedną osobę, odpowiada za przestępstwo zagrożone surowszą sankcją. To art. 148 § 3 k.k. i to właśnie w nim pojawia się dosłownie określenie “jeden czyn”. Chodzi o “ten sam czyn” w rozumieniu art. 11 k.k.

Zatem odpowiedź A jest błędna.

Dwa wykroczenia

Zagadka jest podchwytliwa, ponieważ mogłoby się wydawać, że Kodeks karny nie będzie mówił dosłownie o żadnym wykroczeniu. Faktycznie, w Kodeksie karnym nie są określone znamiona żadnego wykroczenia, gdyż jest to ustawa typizująca przestępstwa.

Jednak o “dwóch wykroczeniach” wspomina art. 12 § 2 k.k. – specyficzny i krytykowany w doktrynie przepis, wprowadzony do Kodeksu karnego po 2020 r. Stanowi on, że jeśli ktoś popełnia “dwa lub więcej umyślnych wykroczeń przeciwko mieniu”, pod pewnymi warunkami może odpowiadać karnie jak za przestępstwo. Określony tu “ciąg czynów” czy też ciąg wykroczeń pozwala przekształcić pojedyncze wykroczenia w jedno przestępstwo. Warunek: wykroczenia muszą być przynajmniej dwa.

Dlatego odpowiedź C jest błędna. Kodeks karny mówi dosłownie o “dwóch wykroczeniach”.

Dwa przestępstwa

Określenie “dwa przestępstwa” również pojawia się w Kodeksie karnym. Przykładowo, w art. 85 k.k. określa podstawy wymierzania tzw. kary łącznej, “jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw”. Z tego powodu odpowiedź D jest błędna.

Jedno zachowanie

W Kodeksie karnym nie ma dosłownie mowy o “jednym zachowaniu”. W art. 12 § 1 k.k. wspomniane są “dwa lub więcej zachowania”, których popełnienie ze z góry powziętym zamiarem i w krótkich odstępach czasu sprawia, że mimo wielości zachowań sprawca odpowiada za “ten sam” czyn, a więc jedno przestępstwo. Jedno zachowanie nie wystarczy, by odpowiadać za “czyn ciągły”.

A zatem prawidłowa jest odpowiedź B.

Zagadka pojawiła się na Facebooku 25 lutego 2024, w przeddzień nowego semestru z prawem karnym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tradycyjnie na początku semestru letniego omawiam na ćwiczeniach temat tożsamości czynu. Ta Zagadka Karnisty nawiązuje wprost do tego tematu.

Osoby studiujące – niekoniecznie na Uniwersytecie Jagiellońskim – zachęcam, by przyjrzeć się każdej odpowiedzi i skojarzyć ją z konkretną instytucją prawnokarną. Powtórzcie też terminologię: czym się różni “czyn” od “zachowania”? Niemniej ważne są też predykaty: jedno, dwa, wiele itd. – co oznaczają i kiedy mają znaczenie Dogmatyczne?

Zachęcam do udostępniania linka do analizy w mediach społecznościowych. Portal Dogmaty Karnisty to zarejestrowane czasopismo, które możesz cytować również w klasyczny sposób. Skorzystaj z poniższego wzoru:

• M. Małecki, O czym nie mówi Kodeks karny? ZAGADKA KARNISTY, Dogmaty Karnisty z 25.02.2024, dogmatykarnisty.pl