Start Studia Kłopoty z nieumyślnością (jak rozwiązywać kazus)

Kłopoty z nieumyślnością (jak rozwiązywać kazus)

przez Dogmaty Karnisty

Zauważyłem, że niektórzy uczestnicy ćwiczeń popełniają dość zasadniczy błąd podczas opisywania strony podmiotowej czynu zabronionego popełnionego nieumyślnie.

Jestem w trakcie sprawdzania przedświątecznej pracy domowej, która polegała na rozwiązaniu w domu jednego kazusu. O jaki błąd chodzi i jak go uniknąć?

Bohaterem kazusu był lekarz, który przez pomyłkę polał oczy pacjenta środkiem chemicznym służącym do dezynfekcji narzędzi chirurgicznych i urządzeń sanitarnych. Lekarz był przekonany, że używa właściwego preparatu do dezynfekcji oczu. W rezultacie pozbawił pacjenta wzroku.

Subsumpcja opisanego zachowania z perspektywy znamion strony podmiotowej nie powinna sprawiać większych trudności: lekarz nie miał świadomości, że używa niewłaściwego preparatu. Nie przeczytał etykiety, zaufał swojej pamięci, dopiero po fakcie z przerażeniem odkrył fatalną pomyłkę. Lekarz był przekonany, że używa właściwego środka dezynfekującego, a zatem nie przewidywał tego, że spowoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu pacjenta. Jego czyn charakteryzował się tzw. nieświadomą nieumyślnością.

I tutaj należy postawić kropkę.

Na tym polega nieumyślność nieświadoma, że sprawca nie przewiduje możliwości zrealizowania znamion czynu zabronionego.

Kropka! Strona podmiotowa opisywanego czynu nie składa się z żadnych innych elementów.

Wydaje się to jednak zbyt proste, aby mogło być prawdziwe, stąd zapewne pokusa napisania czegoś więcej. Oto pierwszy przykład:

Nieprawidłowy opis nieświadomej nieumyślności

Autor powyższego rozwiązania dopowiada, że sprawca, jako osoba przeciętnie inteligentna i doświadczona, mógł przewidzieć wystąpienie badanego skutku. Czy ma to cokolwiek wspólnego z nieumyślnością? Oczywiście nie.

Podczas analizy znamion strony podmiotowej czynu zabronionego nie należy także wspominać o naruszeniu reguł ostrożności ani o powinności przewidywania skutku, tak jak to uczynił autor poniższej pracy:

Nieprawidłowy opis nieświadomej nieumyślności

Naruszenie reguł ostrożności jest znamieniem przedmiotowym czynu zabronionego, bardzo istotnym przy ustalaniu sprawstwa skutku, natomiast nie ma nic wspólnego z oceną, czy zachowanie było umyślne czy nieumyślne. Powinność przewidywania skutku nie ma żadnego wpływu na subsumpcję zdarzenia jako czynu nieumyślnego, lecz wiąże się dopiero z badaniem winy.

Oba błędy, jak przypuszczam, opierają się na niewłaściwym odczytaniu informacji normatywnych zawartych w art. 9 § 2 k.k. Przypomnijmy treść tego przepisu:

Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

W art. 9 § 2 k.k. jest, jak widać, mowa o czynie zabronionym popełnionym nieumyślnie – podkreślmy wyraźnie – o „całym” czynie zabronionym, a nie tylko o nieumyślności.

Nieumyślność (tak samo jak umyślność) jest tylko jednym ze znamion czynu zabronionego pod groźbą kary.

Obok znamion strony podmiotowej w opisie czynu zabronionego występują także inne znamiona, np. opis zachowania sprawczego, opis skutku, charakterystyka reguł ostrożności czy kryterium obiektywnej przewidywalności popełnienia czynu zabronionego. Niektóre z tych właśnie znamion zostały wyciągnięte przed nawias poszczególnych typów czynu zabronionego i opisane w ogólnym art. 9 § 2 k.k., odnoszącym się do wszystkich czynów zabronionych popełnionych nieumyślnie.

Analizowany przepis zawiera więc następujące informacje:

Nieświadoma nieumyślność jest więc po prostu brakiem świadomości tego, że realizuje się znamiona przedmiotowe czynu zabronionego. Naruszenie reguł ostrożności, możliwość przewidzenia skutku czy powinność jego przewidywania przez konkretnego sprawcę nie mają nic wspólnego z nieumyślnością.

Stwierdzenie, że sprawca działa nieumyślnie oczywiście nie przesądza o popełnieniu przestępstwa (czyn musi być jeszcze karygodny i zawiniony). Ilustruje to poniższy schemat.

Na temat rozróżnienia poszczególnych aspektów struktury przestępstwa nieumyślnego pisałem też 8 października 2014.

Schematy: Dogmaty

Podobne tematy

2 komentarze

Anonimowy 7 kwietnia 2015 - 21:44

Z własnego doświadczenia wiem, że najlepszą (i chyba jedyną) metodą na przygotowanie się do części kazusowej na egzamin jest "zakucie" schematu rozwiązań (przedstawionego w formie podpunktów, a opublikowanego m.in. w kazuśniku wydanym przez pracowników katedry). Gdy zna się schemat jak pacierz to tego rodzaju błędy się nie zdarzają. Rozumienie zagadnienia to jedno, ale schemat jest jak 10 przykazań, jak pacierz, jak tabliczka mnożenia, po prostu absolutne minimum. Wszystkim tegorocznym zdającym gorąco polecam "zakucie" schematu. Z nim część kazusowa na prawdę nie przysparza problemów na egzaminie.
Pozdrawiam 🙂

Reply
Mikołaj Małecki 7 kwietnia 2015 - 22:00

Ja jednak polecam nauczyć się dobrze prawa karnego 🙂 Wówczas schemat staje się czymś naturalnym

Reply

Co o tym sądzisz?