Długość ma znaczenie. Czy tytuł referatu musi być długi?

Organizacja konferencji to nie lada wyzwanie. Przekonuję się o tym systematycznie od kilku lat jako członek komitetu organizacyjnego cyklu konferencji „Wokół myśli Michała Hellera”. Ile razy wadziliśmy się już z Dorotą Bentke i Zofią Sajdek o różne drobnostki w ramach przygotowań do konferencji – wszystko po to, aby wydarzenie wypadło jak najlepiej.

Kilkanaście dni temu zostałem poproszony o pomoc przy merytorycznej ocenie abstraktów na konferencję „Nowelizacja części ogólnej Kodeksu karnego: nieunikniona konieczność czy pozorna potrzeba?”, organizowaną przez Sekcję Prawa Karnego Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nikogo nie trzeba przekonywać, że od poziomu referatów zależy powodzenie konferencji. Wiąże się z tym bezpośrednio trudne zadanie wyboru najlepszych referatów spośród zgłoszonych propozycji. Jako członek zespołu oceniającego anonimowe streszczenia wystąpień nie mogę oczywiście wypowiadać się na temat konkretnych referatów, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby podzielić się z wami trzema uwagami ogólnymi, dotyczącymi – wydawać by się mogło – spraw pobocznych, w moim odczuciu jednak dość istotnych.

Niestrawne streszczenia

Spośród wszystkich kilkudziesięciu zgłoszeń mało było streszczeń o odpowiedniej objętości. Choć organizatorzy ustalili ją na dwie strony standardowego A4, to jednak kilka abstraktów było za długich nie w sensie regulaminowym, lecz merytorycznym (lanie wody). Zdarzały się nawet streszczenia (czy raczej należałoby powiedzieć: wstępne wersje wystąpień) na trzy strony A4. Dłuższy tekst nie zwiększa wcale szansy na pozytywną ocenę, a czasami jego efekt jest odwrotny od zamierzonego: długo się to czyta i trudno wychwycić najważniejsze informacje.

Z własnych doświadczeń wiem, że skondensowanie głównej myśli referatu na połówce strony A4 jest zadaniem o wiele bardziej wymagającym niż spisanie wszystkich wolnych myśli na pięciu stronach. Prawniczy żargon niestety ułatwia nadmierne rozpisywanie się. Śmiało można więc postawić tezę, że ten kto streścił sedno sprawy na połówce strony, najprawdopodobniej lepiej sobie wszystko przemyślał (a może nawet więcej się napracował) niż autor kilkustronicowego tekstu. Wiem to po sobie: napisanie tego samego krócej i ściślej wymaga większego nakładu pracy.

Bizantyjskie tytuły

Spoglądając na opublikowany harmonogram konferencji (jest już dostępny tutaj) wyraźnie rzuca się w oczy – przynajmniej dla mnie – zdecydowany brak symetrii w tytułach referatów. Piękno moi drodzy tkwi w prostocie. Takie tytuły jak „Ostrożność przy regułach ostrożności” czy „O potrzebie zdefiniowania odpowiedzialności karnej” mają zwięzłą formę, dobrze brzmią, są łatwe do percepcji i co nie bez znaczenia będą ładnie wyglądały na plakacie.

Moim zdecydowanym faworytem jeśli chodzi o sytuację odwrotną, to znaczy przekombinowanie tytułu i uczynienie go przytłaczającym, niekomunikatywnym i nieestetycznym, jest następujące zdanie: „Poszerzenie zakresu środków zabezpieczających jako potrzeba efektywnego monitorowania zachowania sprawców czynów zabronionych o wysokiej społecznej szkodliwości oraz stosowania wobec nich środków probacyjnych po odbyciu kary pozbawienia wolności”. Czy nie wystarczyłoby napisać: „Poszerzenie katalogu środków zapezpieczających”?

Drugi przykład typowo prawniczego mnożenia słów ponad potrzebę: „Sprawstwo pośrednie. Koncepcja wypełnienia luki w polskim systemie zasad odpowiedzialności karnej za sprawcze postacie przestępczego współdziałania w nowelizacji części ogólnej kodeksu karnego”. Optowałbym za skróceniem tytułu do postaci: „Sprawstwo pośrednie: luka w konstrukcji przestępnego współdziałania?”. Prawda, że lepiej brzmi? Pomijam już fakt, że tytuł w opublikowanej postaci w sposób zbędny powtarza rzecz oczywistą, która wynika z tematu konferencji („…w nowelizacji części ogólnej kodeksu karnego”).

Trzeci przykład ciekawego tematu o niestety mało strawnym tytule: „Rozwiązanie problemu niesztywności desygnowania pojęć definiowanych przez wartości nominalne pieniądza w części ogólnej kodeksu karnego”. Końcówka tytułu mówiąca o części ogólnej k.k. jest tak jak w poprzednim przypadku całkowicie zbędna, co zaś się tyczy meritum sprawy możnaby po prostu napisać: „Problem definiowania pojęć przez wartości nominalne pieniądza”.

Za tytuły referatów w przyjętym kształcie odpowiadają organizatorzy, którzy powinni zasugerować autorom ich skrócenie, najlepiej od razu proponując własną wersję tytułu. Nie każdy prawnik musi być przecież specjalistą-filologiem. Nie jestem fachowcem i nie twierdzę, że moje intuicje językowe są bez zarzutu, ale mam dziwne wrażenie, że tym razem jednak mam trochę racji 🙂 Myślę, że wielu uczestników konferencji byłoby wdzięcznych za dobrą radę organizatora dotyczącą ostatecznego kształtu tytułu referatu.

Referaty bez tytułu

Ostatnia rzecz również wiąże się z konstrukcją tytułów referatów przyjętych na konferencję. Proszę mi powiedzieć, o czym będzie referat zatytułowany: „O przedwczesnym rozstrzyganiu sporów”? Nie chodzi bynajmniej o jakiś teoretyczny i ogólny namysł nad istotą działalności kodyfikacyjnej, lecz o bardzo konkretne zagadnienie dogmatyczne w prawie karnym. Czytałem abstrakt – wiem o czym będzie mowa. Ale wy, czytelnicy plakatu nie wiecie i to jest pewien problem.

Druga grupa tytułów problematycznych z punktu widzenia ich informatywności to te zawierające numerki nieobowiązujących przepisów, które są dopiero na etapie projektowania i w związku z tym szerszej publiczności nic nie powiedzą. Przykład pierwszy: „Triumfy funkcji kompensacyjnej w prawie karnym na marginesie art. 59a k.k.”. Zauważmy, że jest to kolejny przykład multiplikowania zbędnych informacji: zwrot „w prawie karnym” należałoby wyrzucić, ponieważ z uwagi na charakter konferencji to się rozumie samo przez się. Numerek przepisu-widma trzeba natomiast rozwinąć do postaci opisowej, np.: „Triumfy funkcji kompensacyjnej na marginesie umorzenia postępowania na prośbę pokrzywdzonego”. Pawle, Kamilu, już dzisiaj szykuję się na wasz referat, ale chyba się ze mną zgodzicie?

Ciekawie zapowiada się również referat Marka Sławińskiego pt.: „W sprawie art. 1 § 1a k.k. i jego implikacji procesowych. Uwagi na marginesie obiektywnego przypisania i prawa procesowego”. Wszystko fajnie i pięknie, ale co to jest art. 1 § 1a k.k.? Zaryzykuję stwierdzenie, że tematem referatu Marka będzie: „Ustawowa regulacja obiektywnej przewidywalności popełnienia czynu zabronionego i jej procesowe implikacje”.

Nie za długo, nie za krótko!

Jak mieliście okazję zobaczyć piszę dzisiaj o samych techniczno-organizacyjnych drobnostkach. Konferencja o nowelizacji Kodeksu karnego w istocie rzeczy zapowiada się bardzo ciekawie i proszę sobie rezerwować 15-16 marca, to już za niecałe dwa tygodnie!

Kto natomiast chce się dowiedzieć, jak naprawdę nie należy organizować konferencji, niech zajrzy do harmonogramu III Zjazdu Studentów Administratywistów. Pięć minut (całe 300 sekund!) na referat to przecież kompletne nieporozumienie. Czyżby organizatorzy tej fuszerki nie potrafili przeprowadzić selekcji najciekawszych 10-20 referatów, lecz przyjęli wszystkich jak leci? To nie jest konferencja, to jest bezceremonialne biuro wystawiania zaświadczeń.