Start Zdarzenia Szczególnie okrutne dzieciobójstwo

Szczególnie okrutne dzieciobójstwo

przez Dogmaty Karnisty

Szczegóły tej sprawy są drastyczne (fragmenty stanu faktycznego cytuję za: Areszt dla podejrzanej o dzieciobójstwo). Zdarzenie miało miejsce w prywatnym mieszkaniu. Młoda kobieta zaczęła rodzić. Usiadła na wiadrze, do którego cała rodzina załatwiała potrzeby fizjologiczne. Poród zakończył się wydaniem na świat żywego i zdrowego chłopczyka, który wpadł do wiadra. Matka rodzącej kobiety (babka) zabroniła córce wstawać z wiadra. W tym czasie konkubent kobiety (ojciec dziecka) nie zrobił niczego, aby mu pomóc. Jak ustalono, przyczyną zgonu noworodka było jego uduszenie się przez utonięcie w wiadrze z nieczystościami i płynami ustrojowymi matki.

Zastanówmy się nad odpowiedzialnością karną trzech negatywnych bohaterów zdarzenia: matki dziecka, babki dziecka i jego ojca.

Czyn matki dziecka Kodeks karny pozwala zakwalifikować z art. 149. Przepis ten stanowi, że matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jest to tak zwany uprzywilejowany typ zabójstwa ze względu na szczególne okoliczności, w jakich znajduje się kobieta rodząca dziecko. Istotne jest to, aby kobieta zabijała dziecko pod wpływem przebiegu porodu (ze względu na szczególny stan, w jakim się znajduje i związane z nim przeżycia i emocje), a nie z jakichś innych powodów (np. chłodnej, racjonalnej kalkulacji).

Okoliczności uprzywilejowujące zabójstwo popełnione w związku z porodem odnoszą się tylko do kobiety, która rodzi dziecko. Wszystkie inne osoby, które z nią współdziałają, narażają się na odpowiedzialność karną za „normalne” zabójstwo (art. 148 § 1 k.k.).

Zachowanie babki dziecka (przypomnijmy: skierowanie do córki słów, aby ta nie podnosiła się z wiadra po zakończonym porodzie) organy ścigania zakwalifikowały jako sprawstwo kierownicze zabójstwa. Jest to konstrukcja prawna umożliwiająca pociągnięcie do odpowiedzialności karnej za sprawstwo danego przestępstwa (np. zabójstwa) osoby, która sama nie wykonuje czynu zabronionego, lecz kieruje jego wykonaniem przez inną osobę. Kierować to „zarządzać kimś, czymś, stać na czele czegoś lub wskazywać komuś sposób postępowania” (zob. Słownik języka polskiego PWN).

Babka współdziałająca z matką, do której ma zastowanie wymieniony wcześniej art. 149 k.k., będzie odpowiadać za kierowanie zabójstwem typu podstawowego (art. 148 § 1 k.k. w art. 18 § 1 k.k.). Dla bardziej zaawansowanych czytelników zaznaczyć wypada, że nie ma tutaj zastosowania art. 21 § 2 k.k. Okoliczność osobista wskazana w art. 149 k.k. nie wpływa bowiem chociażby tylko na wyższą karalność czynu, lecz decyduje o niższej karalności dzieciobójstwa popełnionego przez matkę.

Z kolei ojciec noworodka dopuścił się w omawienej sprawie zaniechania udzielenia dziecku pomocy. Ważne jest to, że ojciec (jako jeden z rodziców) jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo swojego dziecka: ciąży na nim prawny, szczególny obowiązek zapobiegania niebezpieczeństwom dla jego życia i zdrowia. W prawie karnym mówimy o tak zwanym gwarancie nienastąpienia skutku (zobacz: art. 2 k.k.). Jeśli dojdzie do skutku, np. śmierci noworodka, to gwarant, który miał się nim opiekować, może ponosić odpowiedzialność karną za ten właśnie skutek. Zaniechanie po stronie ojca nie sprowadza się więc jedynie do formalnego nieudzielenia pomocy człowiekowi (tj. czynu z art. 162 § 1 k.k.), lecz stanowi wykonanie czynu zabronionego o charakterze skutkowym: zabójstwa albo nieumyślnego spowodowania śmierci.

Wydaje mi się, że okoliczności omawianej sprawy uzasadniają podniesienie jeszcze jednej kwestii. Uważam, że należałoby się zastanowić, czy utopienie dziecka w wiadrze z fekaliami nie nosi znamion działania szczególnie okrutnego (art. 148 § 2 pkt 1 k.k.). Dałoby się bronić tej tezy, ale dziś nie będę się upierał. Spostrzeżenie to wykorzystam do uwagi o charakterze ogólnym. Jeśliby bowiem matka dopuściła się zabójstwa dziecka w okresie porodu i pod wpływem jego przebiegu, to znaczy zabójstwa uprzywilejowanego, ale zrobiła to jednocześnie ze szczególnym okrucieństwem, a więc w sposób kwalifikowany (podlegający surowszej sankcji), to jej czyn traci charakter zabójstwa w pełni uprzywilejowanego i powinien być zakwalifikowany kumulatywnie z art. 149 k.k. i art. 148 § 2 pkt 1 k.k. Przekłada się to wprost na sankcję: co najmniej 12 lat więzienia w ramach zwyczajnego wymiaru kary.

Wszystkie trzy osoby: sprawca własnoręczny (matka), sprawca kierowniczy (babka) i sprawca tego samego skutku przez zaniechanie (ojciec) są w świetle prawa równoprawnymi sprawcami śmierci dziecka.

Najsmutniejsze jest to, że w ponurej zbrodni udział wzięły wszystkie najbliższe dla młodego człowieka osoby.

Podobne tematy

3 komentarze

Mikołaj Małecki 3 maja 2013 - 23:05

Przełóżmy problem zbiegu na język norm. Norma sankcjonująca dla zabójstwa typu podstawowego (art. 148 § 1 k.k.) nakazuje ścigać za ten typ zabójstwa, gdy ktoś zrealizował wszystkie znamiona typu podstawowego i nie zrealizował wszystkich znamion któregoś z typów zmodyfikowanych. Norma sankcjonująca dla zabójstwa typu kwalifikowanego (np. art. 148 § 2 pkt 1 k.k.) nakazuje ścigać za ten typ zabójstwa, gdy ktoś zrealizował wszystkie znamiona tego typu czynu zabronionego (zarazem nie aktualizuje się norma sankcjonująca dla typu podstawowego). Podobnie w wypadku typu uprzywilejowanego – norma sankcjonująca aktualizuje się, gdy ktoś zrealizował wszystkie znamiona typu uprzywilejowanego (np. art. 149 k.k.).

Wolterowska zasada znamion negatywnych w typie podstawowym dotyczy relacji typ podstawowy – typ zmodyfikowany. Natomiast taka relacja nie zachodzi między dwom typami zmodyfikowanymi. Po zrealizowaniu znamion dwóch typów zmodyfikowanych aktualizują się obie normy sankcjonujące (do tego samego czynu konkurują dwie normy sankcjonujące) i rozwiązaniem takiej sytuacji jest zasada wyrażona w art. 11 § 2 k.k.

Kumulatywna realizacja znamion typu uprzywilejowanego i kwalifikowanego stanowi natomiast dobre uzasadnienie dla nazwyczajnego złagodzenia kary i w ten sposób można uwzględnić na płaszczyźnie wymiaru kary fakt, że realizacja znamion przestępstwa kwalifikowanego łączyła się z realizacją znamion uprzywilejowujących.

Reply
Mikołaj Małecki 16 grudnia 2013 - 22:27

W mojej ocenie tzw. wypadek mniejszej wagi jest okolicznością wymiaru kary za dany typ czynu zabronionego. Przy czym miałbym wątpliwość, czy w wypadku przestępstw przeciwko mieniu, jeśli mamy mienie znacznej wartości i podwyższoną sankcję (art. 294 k.k.), to czy może tutaj wejść w grę wypadek mniejszej wagi. Jeśli uznamy, że art. 294 k.k. to w zasadzie jest "wypadek większej wagi", czyli też okoliczność wymiaru kary, to wg mnie nie może już wejść w grę wypadek mniejszej wagi, bo to się wyklucza.

Reply
Anonimowy 1 listopada 2014 - 13:30

Panie Mikołaju, proszę wytłumaczyć, dlaczego art. 155 k.k.:

„Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze (…)”

nie zawiera znamion uprzywilejowujących?

Czy nieumyślność nie jest takim znamieniem w stosunku do artykułu 148? Przecież kara jest ewidentnie mniejsza.
Czy nieumyślność w ogóle nie jest znamieniem uprzywilejowującym?

Reply

Co o tym sądzisz?