Start NaukaInterpretacja Kwalifikacja prawna morderstwa

Kwalifikacja prawna morderstwa

przez Dogmaty Karnisty

W ramach akcji „Studencka środa” chciałbym zadać pytanie związane z kwestią prawidłowego rozstrzygania problematyki zbiegu w kontekście art. 148 § 2 pkt 2. Mianowicie: Jaki jest poprawny dogmatycznie sposób kwalifikowania zbiegów powstających na gruncie owego przepisu?

Mój tok myślenia przedstawia się następująco. Skoro związek zabójstwa z którymkolwiek z czynów ujętych w § 2 pkt. 2 ma charakter funkcjonalny, to uzasadnione wydaje się być twierdzenie prof. Zolla (Komentarz, tom II, str. 280), że w kwalifikacji należy zawsze odwoływać się do przepisu określającego typ przestępstwa w związku z którym popełnione zostało zabójstwo. Teza ta znajduje swoje odzwierciedlenie także w orzecznictwie (np. wyr. SA w Katowicach, sygn. II AKa 132/99). Z drugiej jednak strony mam pewne wątpliwości. Typowo możliwe są następujące sytuacje:

1) Sprawca realizuje jednym czynem znamiona zabójstwa oraz np. rozboju.


2) Sprawca realizuje jednym czynem znamiona zabójstwa, gwałtu oraz rozboju (tak SA Kraków II AKa 87/08)


3) Sprawca popełnia dwa przestępstwa: zabójstwa i np. rozboju, które pozostają w związku funkcjonalnym na gruncie omawianego przepisu.

Ad. 1) Zgodnie z tezą prezentowaną w komentarzu, taką konfigurację należałoby zakwalifikować następująco: art. 148 § 2 pkt 2 w zw. z art. 280 § 1 lub 2 w zw. z art. 11 § 2.

Ad. 2) Kwalifikacja wyglądałaby analogicznie z tym, że dodany zostałby art. 197 § 1.

Ad. 3) 148 § pkt 2 w zbiegu realnym z art. 280.

W przypadkach 1) i 2) sprawca odpowie na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą (art. 11 § 3) tj. pozbawienie wolności na czas nie krótszy niż 12 lat, 25 lat lub dożywocie. Tymczasem w przypadku 3) wymierzona zostanie kara łączna, której granice mogą być in concreto mniej korzystne dla sprawcy niż w przypadku kwalifikacji z pkt 1) i 2). Moją wątpliwość budzi także fakt niejako podwójnego uwzględniania tej samej okoliczności w perspektywie wymiaru kary. Sprawca popełniający zabójstwo pozostające w funkcjonalnym związku z rozbojem odpowiada z typu kwalifikowanego zabójstwa właśnie z uwagi na zaistnienie owej dodatkowej okoliczności będącej znamieniem kwalifikującym. Jednocześnie kwalifikacja (rzutująca bezpośrednio na wymiar kary) uwzględnia tę samą okoliczność (tj. np. art. 280) zarówno w zbiegu jednoczynowym jak i zbiegu realnym. Czy nie byłoby zabiegiem właściwszym (przy przyjęciu owego powiązania funkcjonalnego) kwalifikowanie wszystkich wymienionych wyżej sytuacji wyłącznie z art. 148 § 2 pkt 2, gdzie doprecyzowanie podstaw przyjętej kwalifikacji miałoby miejsce w treści wyroku, a nie w samej kwalifikacji? Takie rozwiązanie usunęłoby problem zaliczania tej samej okoliczności dwukrotnie w perspektywie wymiaru kary.


Koniec cytatu. Życząc Autorowi oraz Czytelnikom pięknych Bożonarodzeniowych prezentów, odpowiadam na pytanie.

Dla jasności powiedzmy, że interesujący nas art. 148 § 2 k.k. opisuje kilka typów morderstwa (kwalifikowanego zabójstwa) i głosi:
„Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
4) z użyciem materiałów wybuchowych,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności”.


Zastosowane w punkcie 2 określenia są nazwami przestępstw opisanych w kodeksie karnym:

– „wzięcie zakładnika” to czyn z art. 252 § 1 k.k.  
– „zgwałcenie” to nazwa przestępstw stypizowanych w art. 197 § 1, § 2, § 3 albo § 4 k.k.
„rozbój” ma dwie odmiany: art. 280 § 1 albo § 2 k.k. 

W opisanych przez Pytającego sytuacjach 1) oraz 2) sprawca tym samym czynem realizuje znamiona zabójstwa oraz któregoś z przestępstw wskazanych w art. 148 § 2 pkt 2 k.k., na przykład zabija właściciela rzeczy po to, by mu ją ukraść, albo powoduje śmierć ofiary podczas okrutnego zgwałcenia. W opisanych sytuacjach kwalifikacja prawna czynu przedstawia się następująco: art. 148 § 2 pkt 2 k.k. w związku z którąś alternatywą wskazaną w tym przepisie, np. art. 148 § 2 pkt 2 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. (zabicie człowieka w związku z rozbojem).

Nie jest to kwalifikacja kumulatywna w rozumieniu art. 11 § 2 k.k., ponieważ znamiona rozboju, popełnionego tym samym czynem co zabójstwo, są już zawarte w opisie zamieszczonym w art. 148 § 2 pkt 2 k.k. Jednoczynowa realizacja (umyślnego) zabójstwa i wzięcia zakładnika, zgwałcenia bądź rozboju przesądza o związku tych dwóch aspektów zdarzenia w rozumieniu omawianego przepisu. Wprowadzenie do kwalifikacji prawnej numeru odpowiedniego przepisu ma jedynie doprecyzować opis czynu, wskazując jednoznacznie na jedną z trzech (ujętych nazwowo) alternatyw, na których zbudowany jest omawiany typ morderstwa. Inaczej mówiąc, kwalifikacja z art. 148 § 2 pkt 2 k.k. „załatwia” sprawę kwalifikacji kumulatywnej. Między wzięciem zakładnika, zgwałceniem i rozbojem a popełnionym w ramach tego samego czynu zabójstwem nie ma zbiegu przepisów (zbieg ma charakter pozorny).

Inaczej przedstawia się sytuacja opisana w punkcie 3), gdzie mamy do czynienia z osobnymi zachowaniami sprawcy. Na przykład: zabijam świadka, który widział mnie na miejscu zbrodni; w obawie przed odpowiedzialnością karną tydzień po zdarzeniu usuwam ofiarę zgwałcenia. Czy mamy tu do czynienia z dwukrotnym uwzględnianiem tej samej okoliczności w perspektywie wymiaru kary za dwa przestępstwa? Sądzę, że nie. Czymś innym jest zgwałcenie kogoś, a czymś innym zabicie tego kogoś lub zabicie innej osoby w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej za popełniony czyn. Czymś innym jest zastosowanie przemocy wobec właściciela rzeczy i dokonanie kradzieży, a czymś innym zabicie świadka, który może donieść na Policję o popełnionym przeze mnie czynie. Uzasadnieniem surowszej sankcji za morderstwo opisane w art. 148 § 2 pkt 2 k.k. jest szczególna motywacja sprawcy zabójstwa, który postanawia zabić człowieka w związku z innym przestępstwem. 

Jeśli przyjmiemy, że sprawcą przestępstwa z art. 148 § 2 pkt 2 k.k. może być również inna osoba od tej, która popełniła przestępstwo pozostające w związku z morderstwem, np. podżegacz do rozboju dla zatarcia śladów zabija i ofiarę, i sprawcę rozboju, może się wówczas pojawić wątpliwość, czy sprawca skazany za przestępstwo zakwalifikowane jako art. 148 § 2 pkt 2 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. popełnił jednoczynowo zabójstwo i rozbój, czy może wyłącznie zabójstwo w związku z osobnym przestępstwem bez względu na to, kto był jego sprawcą. Różnice te należy wskazać w słownym opisie czynu przypisanego sprawcy oraz odzwierciedlić na płaszczyźnie wymiaru kary.

Omawianego typu przestępstwa dotyczą również inne, ciekawe pytania. Na przykład, dlaczego kwalifikowanym typem zabójstwa jest pozbawienie kogoś życia w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem, a nie jest nim zabicie człowieka w związku z zabójstwem? Przykładowo: zabijam taksówkarza, który zabrał mnie z miejsca popełnionego właśnie zabójstwa; zabijam współsprawcę, który razem ze mną brał udział w morderstwie. Gdybym zgwałcił ofiarę, popełnione przeze mnie zabójstwo na taksówkarzu bądź współsprawcy stanowiłoby zabójstwo typu kwalifikowanego; ponieważ jednak pozbawiłem ofiarę życia, zabójstwo dokonane w związku z takim czynem jest zabójstwem typu podstawowego. Nie potrafię zracjonalizować tego rozwiązania, chyba że nie dostrzegam jakichś zupełnie oczywistych racji…

Podobne tematy

3 komentarze

Anonimowy 24 grudnia 2014 - 17:59

Zabójstwo w święta?
Nie tylko aura mówi, że to nie Boże Narodzenie
😉

Reply
Anonimowy 24 grudnia 2014 - 22:15

Mam dodatkowe pytanie w tej kwestii – czy sprawcą zabójstwa kwalifikowanego z art. 148 par. 2 pkt 2 może być podżegacz lub pomocnik do przestępstw wymienionych w tym artykule?

Reply
Anonimowy 26 grudnia 2014 - 17:21

Uważam, iż w omawianych przypadkach teza z komentarza jest jak najbardziej właściwa ponieważ pozwala na pełne oddanie stopnia bezprawia kryminalnego zachowania sprawcy. Taka konstrukcja kwalifikacji może mieć istotne znaczenie w przypadku popełnienia następnych czynów zabronionych przez tego sprawce – recydywa. Gdyby sprawca po odbyciu kary popełnił następne przestępstwa tj. art. 280 kk czy też 197 kk instytucja recydywy będzie jak najbardziej wskazana i niezbędna do przyszłego poszanowania prawa przez sprawce. Czy zgadza się Pan z moim zdaniem?

Reply

Co o tym sądzisz?